काठमाडौं, – नेपाल सरकारले हालै अचानक लागू गरेको सामाजिक सञ्जाल बन्द को निर्णयले देशभरका युवामाझ तीव्र असन्तोष फैलिएको छ। फेसबुक, टिकटक, युट्युब, इन्स्टाग्राम जस्ता लोकप्रिय प्लेटफर्महरू बन्द भएपछि त्यसको असर सामाजिक, आर्थिक र मनोवैज्ञानिक स्तरमा स्पष्ट देखिन थालेको छ। यही पृष्ठभूमिमा युवा पुस्ता, विशेषगरी Generation Z (जेन–जी) भनिने समूह, भोलि देशभर आन्दोलनमा उत्रिन तयारी गर्दैछ।
किन बन्द भयो सामाजिक सञ्जाल
सरकारले सार्वजनिक सुरक्षाको नाममा यो कदम चाल्यो। आधिकारिक कारणमा “अश्लील सामग्री नियन्त्रण, गलत सूचना रोकथाम, सामाजिक मर्यादा कायम” जस्ता विषयलाई प्राथमिकता दिइएको छ।
तर आलोचकहरू भन्छन्, यो निर्णय अचानक र अलोकतान्त्रिक रूपमा आएको हो, जसले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र सूचना पहुँचलाई खोस्छ।
नेपाल जस्तो देशमा, जहाँ लाखौँ युवा रोजगारी, पढाइ र व्यवसायका लागि सामाजिक सञ्जालमा निर्भर छन्, यस्तो बन्दले दैनिक जीवनमा गम्भीर अवरोध ल्याएको छ।
जेन–जी आन्दोलनको तयारी
जेन–जी पुस्ता सन् १९९७ देखि २०१२ बीच जन्मिएका ती युवा हुन्, जो अहिले डिजिटल युगमा हुर्केका छन्।उनीहरूको पढाइ, व्यवसाय, सम्बन्ध, मनोरञ्जन र आम्दानीको ठूलो हिस्सा अनलाइन प्लेटफर्ममा आधारित छ।यसैले उनीहरूले भोलि “हाम्रो आवाज बन्द गर्न पाइँदैन” भन्ने नारासहित देशव्यापी विरोधको घोषणा गरेका छन्।
काठमाडौं, पोखरा, विराटनगर, धरान, चितवन लगायतका मुख्य सहरमा सडक प्रदर्शन, प्लेकार्ड प्रदर्शन र डिजिटल क्याम्पेन हुने तयारी भइरहेको छ।
आन्दोलन सफल हुनसक्ने आधार
१ युवाको संख्यात्मक शक्ति – नेपालको जनसंख्यामा युवा पुस्ताको हिस्सा सबैभन्दा ठूलो छ। आन्दोलनमा सक्रिय सहभागिता भए सरकारलाई दबाब पक्कै पर्छ।
२ डिजिटल निर्भरता – धेरै विद्यार्थी, फ्रीलान्सर, सामग्री निर्माता र साना उद्यमीको काम रोकिएको छ। यसले आन्दोलनलाई व्यापक सहानुभूति दिलाउन सक्छ।
३ अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान – विश्वभर अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको विषय संवेदनशील मानिन्छ। नेपालका युवाले उठाएको आवाज अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामा पुगेमा सरकारले पनि दबाब महसुस गर्न सक्छ।
चुनौती र सम्भावित अवरोध
१ संगठनको अभाव – जेन–जी आन्दोलन अझै यियकभ लभतधयचप मा आधारित देखिन्छ। ठोस नेतृत्व वा संरचना नहुँदा दीर्घकालीन प्रभाव पार्न गाह्रो पर्न सक्छ।
२ सरकारको कठोरता – सरकारले यसलाई ‘अनुशासन कायम गर्ने’ कदम भन्दै सुरक्षा निकायलाई सक्रिय बनाइसकेको छ। आन्दोलनलाई दमन गर्ने सम्भावना उच्च छ।
३ राजनीतिक खेल – यस्ता आन्दोलनमा प्रायः दलहरूले आफ्नो स्वार्थ घुसाउने प्रयास गर्छन्। यदि यो आन्दोलन पनि पार्टीको औजारमा बदलियो भने यसको मौलिकता हराउन सक्छ।
सम्भावित परिणाम
यदि आन्दोलनले ठूलो संख्यामा युवाहरूलाई सडकमा उतार्न सफल भयो भने, सरकारलाई सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध पुनर्विचार गर्न बाध्य पार्न सक्छ।
अर्को सम्भावना भनेको, सरकारले केही समय ढिलाइ गर्दै आंशिक रूपमा मात्र बन्द खुकुलो गर्ने हो।
तर, आन्दोलन कमजोर रह्यो भने यो पनि नेपालकै अन्य छोटो आयु भएका आन्दोलनहरूमध्ये एउटा मात्र बन्न सक्छ।
निष्कर्ष
नेपालमा भोलि हुन लागेको जेन–जी आन्दोलन केवल सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्ने अधिकारका लागि मात्र होइन, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता, डिजिटल भविष्य र युवा पुस्ताको भूमिकाको प्रश्न पनि हो।
यदि यो आन्दोलन व्यापक जनसमर्थन जुटाउन सफल भयो भने, यसले नेपालको राजनीतिको दिशामा नयाँ मोड ल्याउन सक्छ। तर असफल भएमा, यो केवल क्षणिक विरोधमा सीमित हुनेछ। नेपालका युवाहरूको आवाज सुन्ने वा नसुन्ने भन्ने प्रश्न अहिले सरकारमात्र होइन, सम्पूर्ण राजनीतिक प्रणालीको लागि परीक्षणको क्षण बनेको छ।